Sunday, July 1, 2012

ԿԱՍԻՈՍ ԼՐԱՏՈՒ - Թիւ 2 - Հուլիս 2012

1

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ

ԷՋ
 2      Խմբագրութեան խօսքը
 2      Հայկական Մշակութային Լուրեր - Տեղական եւ Միջազգային
 9      Եղիշէ Չարենցի Հետ -Տոքթ. Շողեր Աշըգեան
10      Պատգամ – Եղիշէ Չարենց
11      Ծանօթանանք Չարենցին
12      Սարոյեան՝ Չարենցի Մասին – Ուիլիըմ Սարոյեան
14      Թէքնոլոճի www.haybook.wordpress.com
15      Կոչ Մարդուն – Սալբի Թիթիզեան 


        Մեր Երիտասարդ Գրիչ Շարժողները
17      - Հայ Լեզու , Նահանջ - Ռազմիկ Մելքոնեան
19      - Հայրենի Գիւղ – Մեր Բակի Ընկուզենին - Վանիկ Գլնճեան
20      - Առաքելութիւն - Վահան Մանճիկեան
21      - Հայկական Ժամադրութիւն - Սարին Հանէշեան
22      Հայերէն Ճիշդ Գրենք ու Խօսինք
23      Այբբենարան Երկնային - Վարանդ Վարդապետ Քորթմոսեան
23      Եթէ - Զօհրապ Այնթապլեան
24      Ժամանց – Խաչբառ Թիւ 2


2
 Խմբագրութեան խօսքը
Այս տարի Եղիշէ Չարենցի ծննդեան 115 եւ մահուան 75 ամեակն է: Համազգայինի Գրական Խմբակը 3 Յունիսին յատուկ գրական երեկոյով մը եւ դասախօսութեամբ մը ոգեկոչեց յիշատակը մեծ յեղափոխականին , մեծ փիլիսոփային ու հանճարեղ գրագէտին : Լրատուն այս թիւին մէջ յատուկ տեղ կը տրամադրէ Չարենցին ու անոր գրականութեան:

Հաճոյքն ունինք յայտնելու , որ հակառակ մեր աննման Սուրիա հայրենիքին մէջ տիրող դժուարութեանց , Քեսապի մէջ կը շարունակուի մշակութային աշխատանքը զանազան միութեանց ու հաստատութիւններու կողմէ : Լրատուն , իր լրատուական բաժինին մէջ , մանրամասնութեամբ կ'անդրադառնայ այս աշխատանքներուն , միեւնոյն ատեն կը կատարէ իր խոստումը ՝ մատակարարելով միջազգային լուրեր հայ մշակոյթը յուզող:

Ուրախ ենք , որ չորս նոր երիտասարդ գրողներ կը միանան Լրատուին մրոտելով անոր էջերը: Խմբագրութիւնս մեծապէս կը գնահատէ այս երիտասարդներն ու Լրատու թիւ 1ին մէջ իրենց գրութիւններով հանդէս եկած մեր պատանի գրողները իրենց տաղանդներուն համար եւ կը մաղթէ, որ մօտիկ ապագային անոնք սկսին տիրութիւն ընել «Կասիոս»ին եւ Լրատուի էջերը սկսին նեղ գալ իրենց գրական ստեղծագործութեանց
հրապարակման :

Մեր շնորհակալութիւնն ու երախտագիտութիւնը կ'ուզենք յայտնել Բերիոյ Թեմի Առաջնորդ Հայր՝ Շահան Եպսկ. Սարգիսեանին , որ հրապարակաւ քաջալեր կը հանդիսանայ Լրատուի աշխատանքներուն, զայն նկատելով անհրաժեշտութիւն Քեսապի եւ շրջակայքի մշակոյթի զարգացման գործին:
Խմբագրութիւն

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԼՈՒՐԵՐ
 

ՏԵՂԱԿԱՆ
Բերիոյ թեմի Առաջնորդ Շահան Եպիսկոպոսի օրհնաբեր այցելութիւնը Քեսապ 11-13 Յուլիս յիշատակելի պիտի մնայ մեր յիշողութեանց մէջ: Սրբազան հօր հովանաւորութեան ներքոյ եւ իր ներկայութեամբ տեղի ունեցող եռօրեայ ձեռնարկները մեզ դրին «փառատօն»ի մթնոլորտի մէջ: Այսպէս.

1. Կազմակերպութեամբ Համազգայինի Հ.Օհանաջանեան մասնաճիւղի վարչութեան եւ Քեսապի Ս.Աստուածածին եկեղեցւոյ թաղական խորհուրդին ՝ 10 Յուլիսին տեղի ունեցաւ Համազգայինի «Կանթեղ» մանկապատանեկան երկձայն երգչախումբի ելոյթը Սարդարապատ սրահին մէջ ներկայութեամբ երեք համայնքներու հոգեւոր հովիւներուն , ծնողներու եւ բազմահարիւր մշակութասէր հասարակութեան մը : Բացման խօսքը հայերէն, եւ արաբերէն լեզուներով կատարեցին տիկնայք Վարդինէ Դանիէլեան եւ Նայիրի Նազարեան , ուր անդրադարձան հայ երգի արժէքին եւ կարեւորութեան:
52 մանուկներէ բաղկացած երգչախումբը, , ժողովրդային եւ ազգային երգերով թնդացուց Սարդարապատ սրահը. հանդիսատեսները

3

ծափողջոյններով քաջալերեցին այս հսկայ աշխատանքը: Խումբի ղեկավարն է բազմատաղանդ , շնորհալի եւ ժրաջան հոգեւոր հովիւ Արժ. Տէր Միւռոն Քհնյ.Աւետիսեան: Դաշնամուրով ընկերակցեցաւ Պրն. Յարութիւն Ալապօզանեան : Սրբազան հայրը բարձր գնահատեց Տէր հօր մշակութային նուիրական գործը իր հոգեւոր եւ եկեղեցական ծառայութեանց կողքին , գնահատեց ձեռնարկին վարչական կազմակերպուածութիւնը : Սրբազանը շեշտեց , որ քեսապցին միշտ զօրաւոր եղած է իր նկարագրով եւ դիմագրաւած ամէն տեսակի դժուարութիւն:«Այսօր մեր երկիրը խաթարող այս վտանգի ահարկու փոթորիկին դիմաց հայը պէտք է քաջ աչքերով նայի վտանգին եւ թոյլ չտայ , որ նման դաւադրութիւններ տկարացնեն իր հոգին» , եզրակացուց Սրբազանը:

2. 11 Յուլիս ին տեղի ունեցաւ Քեսապի Ս.Աստուածածին Եկեղեցւոյ Կիրակնօրեայ Դպրոցի վկայականաց եւ գնահատագիրներու բաշխման հանդէսը ներկայութեամբ հարիւրեակ մը հանդիսատեսներու :
Յաջողութեամբ անցընելէ ետք իրենց քննութիւնը , Տեսչուհի Օրդ. Սօնիա Քորթմոսեանի յանձնարարութեամբ Բերիոյ Հայոց Թեմի Կիրակնօրեայ Դպրոցներու Խորհուրդի կողմէ եւ ձեռամբ Առաջնորդ Սրբազան Հօր վկայական ստացան 15 պատրաստուած ուսուցիչ - ուսուցչուհիներ յանձինս Օրիորդներ ՝ Վանա Դանիէլեանի , Վարդինէ Պէօճիւքեանի , Էլօ Չէլէպեանի , Անի Չէլէպեանի , Սօսէ Արսլանեանի , Անի Մանճիկեանի , Սարին Հանէշեանի, Նուէր Թիթիզեանի , Սօնա Ճղլեանի, Դալար Թրթռեանի , Վանիա Փօլատեանի , Վանիկ Գլնճեանի , Սօսէ Պետիրեանի , Աստղիկ Աշըգեանի եւ Պրն. Յովիկ Հանէշեանի:
Սահակեան սրահի պատերը զարդարուած էին Կիրակնօրեայ Դպրոցի աշակերտներուն գծագրութիւններով, որոնք արժանացան Սրբազան հօր եւ բոլոր ներկաներուն գնահատանքին:
Գեղարուեստական յայտագիրը ընդգրկեց «Բարի Սամարացի» առակէն կենդանի պատկեր մը ,մանկական եւ հայկական պարեր:

Խմբային արտասանութեամբ եւ շարականի երգեցողութեամբ բեմ ներկայացան վկայականի եւ գնահատագրի արժանիները ,որմէ ետք տեղի ունեցաւ ուսուցիչներու 6-րդ հունձքի վկայականաց բաշխում եւ պարգեւատրում : Գնահատագիր ստացան վաստակաշատ եւ երկարամեայ ծառայութիւն ունեցող ուսուցչուհիներ յանձինս Տիկնայք Էլիզապէթ Գլընճեանի , Օսան Մահտեսեանի եւ Օրիորդներ ՝ Զապէլ Խորասանեանի, Մարալ Ղազարեանի եւ Լենա Հանէշեանի՝:

4

Սրբազան հայրը բարձր գնահատեց Կիրակնօրեայ Դպրոցի ուսուցչական կազմի աշխատանքը եւ զայն համարեց ծանր պատասխանատուութիւն ազգային-կրօնական դաստիարակութեան ջամբումին մէջ: Ձեռնարկի աւարտին տեղի ունեցաւ գիրքերու ցուցահանդէս - վաճառք:

3. 12 Յուլիս 2012-ին տեղի ունեցաւ Ազգ.Ուսումնասիրաց Միացեալ Ճեմարանի 9-րդ եւ 12-րդ կարգերու վկայականներու բաշխման հանդիսութիւնը Սարդարապատ սրահին մէջ:12-րդ կարգէն վկայուեցան 5 աշակերտներ, իսկ 9-րդ կարգէն՝17:Գեղարուեստական յայտագիրը նուիրուած էր Հայ Գիրքի տարուան եւ Սուրիական հայրենիքին:
Սրբազան հայրը գնահատեց այս խորիմաստ հանդէսը եւ շեշտեց Ճեմարանի դերը ինքնավստահութիւն դրոշմելու մեր աշակերտներուն հոգիներուն մէջ , ուսման եւ հայեցի դաստիարակութեան կողքին: Վկայական ստացան՝
ԺԲ Դասարանէն ՝ Թալին Թրթռեան , Մհեր Ղազարեան , Արա Վարանդ Գազազեան , Յովսէփ Բէնդէզեան , Հրակ Դանիէլեան:
Թ դասարանէն ՝ Անի Գերպապեան , Մարալ Կարճիկեան , Մարի Չէլէպեան , Մակի Աբէլեան , Սիլվա Բէնդէզեան , Սիլվա Սաղտըճեան , Լիլիթ Պօյմուշաքեան , Օսան Մանճիկեան , Ռիթա Աշըգեան , Մեղրի Թիթիզեան , Ռազմիկ Մելքոնեան , Սիրական Մելքոնեան , Վահան Սաղտըճեան , Պարոյր Բէնդէզեան , Վաչէ Աշըգեան , Շանթ Արապեան , Հրանդ Թրթռեան :
                                                                                 ***

 Հետեւելով տարիներու սովորութեան , Կիրակի 15 Յուլիսի երեկոյեան Վարդավառի տօնին առթիւ Ս. Եւ Անմահ Պատարագ մատուցուեցաւ Գարատուրանի Մանճիկեան թաղի Ս. Աստուածածին մատրան մէջ ճանչցուած որպէս «Կղիցիկ» : Պատարագեց եւ քարոզեց Կաթողիկէ համայնքի հոգեւոր հովիւ Գերապ. Տէր Գարեգին Վրդ.Քէօշկէրեան : Տեղի ունեցաւ հոգեհանգստեան պաշտօն Սուրիական հայրենիքի զոհուածներու հոգիներուն , քեսապահայութեան համայն ննջեցեալներուն եւ ի մասնաւորի նոյն թաղի այն հինգ բնակիչներու հոգիներուն , զորս 38 տարիներ առաջ խեղդամահ եղած էին ջրհորի մը մէջ արկածի հետեւանքով : Պատարաագէն ետք բաժնուեցաւ աւանդական «Կղիցիկ Ապուր» :

                                                                             ***

 5

 Երկուշաբթի 16 Յուլիսին , առաջին անգամ ըլլալով ,Մեռելոցի օրը, Էսքիւրանի Ս.Աստուածածին մատուռին մէջ Այլակերպութեան եւ Վարդավառի առիթով տեղի ունեցաւ Ս.Պատարագ ապա հոգեհանգստեան պաշտօն, որմէ ետք ժողովուրդը այցելեց Էսքիւրանի գերեզմանատունը ի յարգանս ննջեցեալ հարազատներու: Բազումամեայ Սօսիի ծառին տակ տեղի ունեցաւ աւանդական ջրախաղ: Ներկաները իրարու բարեմաղթութիւններ կատարեցին ու խնդրեցին Աստուծմէ որ խաղաղութիւնը վերահաստատուի Սուրիական հայրենիքին մէջ եւ տարին բարեբեր ըլլայ բոլորիս համար :
                                                                       
                                                                              ***
21 Յուլիսին,կազմակերպութեամբ ՀԲԸՄի Հայ Երիտասարդաց Ընկերակցութեան (ՀԵԸ) տեղի ունեցաւ դասախօսութիւն ՀԲԸՄի կազդուրման կայանին մէջ : Այս ձեռնարկը երրորդն է իր տեսակին մէջ երիտասարդութիւնը յուզող հարցերուն առնչուած : Օրուան նիւթն էր «Ընկերութիւն»ը : Դաստիարակչական այս նիւթին զեկուցաբերն էր Տիկին Սիլվի Աբէլեան-Ճղլեան, որ ամբողջ մէկ ժամ կարողացաւ քսանէ աւելի երիտասարդները հաղորդ պահել նիւթին եւ զանոնք մասնակից դարձնել վիճաբանութեանց ու խմբակային աշխատանքներուն: Բացման ու փակման խօսքերը կատարեց ատենապետուհի Տիկին Մարալ Մալաջալեան-Չափարեան : Ձեռնարկէն ետք տեղի ունեցաւ հիւրասիրութիւն :

                                                                             * * *
Համազգային Հ.Օհանջանեան մասնաճիւղի Գրական Խմբակի կազմակերպութեամբ՝ 22 Յուլիսի երեկոյեան ժամը 7.00-ին տեղի ունեցաւ Քեսապցի գրագէտ՝ Զօհրապ Այնթապլեանի նուիրուած գրական երեկոն ներկայութեամբ 40ի շուրջ գրասէրներու , ինչպէս նաեւ գրագէտ , թարգմանիչ ու մտաւորական Պրն.Նիզար Խալիլիին : Բացման ու փակման խօսքերը արտասանեց Պրն. Արա Քէշիշեան :

Պրն. Նշան Պասմաճեան ներկայացուց «Զօհրապ Այնթապլեան Մարդը եւ Գրագէտը»,ուր իր գործերէն պարբերութիւններ ընթերցելով բացայայտեց Զօհրապի գրական յատկանիշները , զգացական աշխարհը , գրական իւրայատկութիւնները :«Ձայն Մը Քեսապի Լեռներէն»(صوت من جبال كسب ) , «Ողբը Գերեզմանի» )مناحة في المقبرة( , թարգմանութեամբ՝ Պրն.Նիզար Խալիլիի,եւ «Ծիծաղ Ու Խոհ» որ Արաբերէնի թարգմանուած է Զօհրապի դստեր Անգինէի կողմէ( البسمة والحكمة ) գործերուն մէջ ընթերցողը կը նկատէ Զօհրապի զուարթամտութիւնը, հիումուրախառն ծիծաղը , «black humour» ը :

6

Պրն.Պասմաճեան յատկապէս բնորոշեց Զօհրապը իբր ըմբոստ անձնաւորութիւն. «ամէն անգամ որ Զօհրապ «ՈՉ» կ'ըսէ իր մարդկային պայմաններուն ան կը ստեղծագործէ . եթէ չի գրեր՝ կը գծէ , եթէ չի գծեր՝ կ'երթայ բնութեան գիրկը աւիշ ստանալու անկէ»:Անդրադառնալով անոր գրականութեան մէջ տեսնուած իւրայատկութիւններուն Պրն. Պասմաճեան վերծանեց Զօհրապի բնութեան հանդէպ ունեցած անսահման սէրը , անոր յարատեւ Աստուծոյ փնտռտուքը , անոր անհասանելիին ձգտումը, ընթերցողը անորոշութեան ՝ «suspense»ի մատնելու փորձը եւ անոր ապրած «dilemma»ն, որոնք միշտ պարուրուած են իրեն յատուկ հիւմուրով:

Պրն.Նիզար Խալիլի արժեւորեց Զ.Այնթապլեանի գրական ոճն ու փիլիսոփայութիւնը եւ անհրաժեշտութիւն համարեց անոր գործերը ծանօթացնել օտար գրական շրջանակներու:
Իր սրտի խօսքին մէջ Պրն. Զօհրապ արտայայտեց իր երախտագիտութիւնը Գրական Խմբակին ու Կասիոս Գրական Լրատուին եւ խօսքը եզրափակեց ըսելով «Գրականութեան եւ երաժշտութեան մէջ է իսկական վայելքը:Մեր հոգիները պէտք է հագեցնենք գրականութեամբ» : Ան կարդաց իր վերջին գրութիւններէն երկու հայրենասիրական բանաստեղծութիւններ՝«Ձօն Զօրավար Անդրանիկի»եւ «Ձօն Հայրենիքիս»:
Ձեռնարկի աւարտին Արժ.Տէր Միւռոն Քհնյ.Աւետիսեան բարձր գնահատեց Գրական Խմբակի այս լուրջ աշխատանքը:Երջանկայիշատակ Գարեգին Ա.Կաթողիկոսի խօսքերէն մէջբերում կատարելով ան ըսաւ. «Կեանքը իմացեալ անմահութիւն է», հայը կ'ուզէ ապրիլ ու կենսունակ մնալ իր գրականութեամբ որ զինք կ'անմահացնէ:Ան կ'ուզէ ո՛չ ըսել մահուան ու գոյատեւել, եւ իր հզօրութիւնը իր գիրի ու գրականութեան մէջ կը կայանայ » :
Տեղի ունեցաւ հիւրասիրութիւն , որուն ընթացքին վաճառուեցան հեղինակին գիրքերը , որոնցմէ գոյացած հասոյթը Պրն. Զօհրապ նուիրեց Համազգայինի Վարչութեան իբր մասնակցութիւն Կասիոս Գրական Լրատուին հրապարակման ծախսերուն:
«Կասիոս Գրական Լրատու»ի խմբագրութիւնը իր խորին շնորհակալութիւնը կը յայտնէ Պրն.Զօհրապ Այնթապլեանին իր գիտակցութեան եւ Լրատուին նեցուկ հանդիսանալուն համար:

                                                                    ***
24 Յուլիսին, կազմակերպութեամբ Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Միացեալ Տիկնանց Միութեան , տեղի ունեցաւ դասախօսութիւն , նիւթ՝ «Հայ Գիրքի Տարի», դասախօս՝ Բանասէր Յակոբ Չոլաքեան: Դասախօսը ըսաւ «Գրելը , արձանագրելը մարդու բնական պէտք են » :Ան օրինակներով անդրադարձաւ գիծի ,գիրի ու գիրքի պատմութեան ու անոր կրած հոլովոյթին , խօսեցաւ

տպագրութեան գիւտին եւ հայ տպագրութեան 500 ամեակին մասին : Ան քաջալերեց հայ մանուկն ու երիտասարդը հայատառ գրելու , խուսափելու լատինատառ գրելէ , ինչպէս նաեւ օգտագործելու համացանցին ընծայած անվճար դիւրութիւնները հայերէն գիրք կարդալու զանազան կայքէջներու մէջ:

                                                                * * *
 7
Ուրախ ենք յայտարարելու որ Պետական Պաքալորէայի քննութեանց յաջողած են հետեւեալ քեսապցի ուսանողները .
Ազգային Միացեալ Ճեմարան - Թալին Թրթռեան , Արա Վարանդ Գազազեան , Յովսէփ Բէնդէզեան , Հրակ Դանիէլեան:
Պետական Վարժարան . Թամար Արապեան , Թալին Արապեան , Արազ Մահտեսեան , Սիւզի Բէնդէզեան , Ռաֆֆի Քիլաղպեան , Սեդրակ Սուլեան :
Ազատ Մասնակցողներ - Սոնա Սողոմոնեան , Մարիա Փոլատեան , Թամար Տէմիրճեան :
Խմբագրութիւնս կը շնորհաւորէ բոլոր յաջող ուսանող-ուսանողուհիները , անոնց ծնողները, դպրոցներու տնօրէններն ու ուսուցիչները :

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ
Հոլանտայի մէջ Heineken- ի Երիտասարդ գիտնականներու 5 մրցանակակիրներէն մին է թուրք ցեղասպանագէտ 31ամեայ Ումիթ Ունգորը իր զանգուածային բռնութիւններու , ազգայնամոլութեան եւ պատմական այլ ուսումնասիրութիւններուն համար:Անոր յօդուածներէն , ինչպէս «Թուրքիան Ճանչցած է Հայոց Ցեղասպանութիւնը» եւ ցեղասպանութեան կառոյցներու , հողային բռնագրաւումներու մասին այլ յօդուածներ տպուած են Armenian Weekly ի մէջ ( www.armenianweekly.com)

                                                             ***

Ըստ «Հայ Գրողների Միութեան» նախագահ Լևոն Անանեանի ՝ Յովհաննէս Թումանեանի Թիֆլիսեան բնակարանը , որը կը նկատուի ազգային ժառանգութիւն , վերադարձուած է հայ համայնքին : Հետագային այս բնակարանը պիտի վերածուի ժամանակակից մշակութային կեդրոնի ՝ «խորհրդանշական Վերնատունի»:

                                                            * * *
8

Ըստ թրքական «Ենի Շաֆաք» պարբերաթերթին Թուրքիոյ մէջ թրքերէնով հրատարակուած է հայ հեղինակներու ստեղծագործութեանց ժողովածուն,որուն մէջ տեղ կը գտնեն Գրիգոր Զօհրապի, Ռուբէն Զարդարեանի, Զապէլ Եսայեանի գործերը:
 ... «այս հողերուն վրայ , մեզ հետ միասին ապրած տարբեր մշակոյթներու, լեզուներու և կրօններու բազմաթիւ արուեստագէտներ կարևոր ստեղծագործութիւններ թողած են: Այդ հեղինակներու մէջ մեծ արժէք ունին նաև հայազգի գրողներն ու բանաստեղծները»,- կը գրէ պարբերաթերթը: 376 էջնոց այս գիրքը արդէն կը վաճառուի գրատուներու մէջ:

                                                              * * *
Ուրախ ենք յայտնելու , որ Տամասկոս տպուող Տիֆաֆ արաբատառ ամսագիրը իր 2012 թիւ 1 եւ 2 (321 էջ) թիւին մէջ հրապարակած է 14 յօդուածներ հայոց ցեղասպանութեան , մարդկային իրաւանց , հայ-թուրք հաշտութեան մասին: Յօդուածները թարգմանուած են անգլերէն, ֆրանսերէն եւ գերմաներէն բնագիրներէ: Թարգմանողներն են ՝ Հանաա Շարուֆ , Լամիս Պաշա , Եասէր Ալ Պաշիր , Այտա Ասաատ , Հէյֆա Ալի , Լին Ալի : Յաւե   լեալ մանրամասնութեանց համար կարելի է դիմել Տիֆաֆի խմբագրութեան ՝ Օթոսթրատ Մազզէ , Տամասկոս , Հեռ . 011-6670052 , Ֆաքս . 011-6622140 : Օրինակ մը կը գտնուի խմբագրութեանս տրամադրութեան տակ , հետաքրքրուողները կրնան դիմել խմբագրութեան զայն ժամանակաւորապէս իրենց տրամադրութեան տակ ունենալու համար եւ կամ կրնան զանոնք գնել Կիրակի օրերը Թաղականութեան գրասենեակէն :

                                                             * * *
Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին առիթով , այլ ձեռնարկներու շարքին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը Արամ Ա. Վեհափառ հօր անմիջական հսկողութեամբ նախաձեռնած է Արեւմտեան Հայաստանի ու Կիլիկիոյ հայահոծ շրջաններու նուիրուած յուշամատեաններու հրատարակութեան: Շուրջ 100 հատորներէ բաղկանալիք յուշամատեաններու հրատարակութեան այս եզակի ծրագիրը արդէն իսկ գործնական ընթացքի մէջ մտած է:Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարանէն լոյս տեսաւ յուշամատեաններու շարքին առաջին հատորը «Պատմութիւն Ատանայի Հայոց», հեղինակ՝ Բիւզանդ Եղիայեան : Անոր մեկենասներն են Ապու Տապիէն Տէր եւ Տիկին Գրիգոր Մահսերեճեան:Ինչպէս յուշամատեաններու հրատարակութիւնը ծանուցող յայտարարութեան մէջ ըսուած էր, իւրաքանչիւր հատորին տպաքանակը պիտի ըլլայ 1000 օրինակ, եւ օրինակներ պիտի տրամադրուին Հայաստանի, Արցախի եւ սփիւռքի բոլոր մատենադարաններուն, կրթական ու մշակութային կառոյցներուն եւ հայրենակցական միութիւններուն:
Շարքին երկրորդ թիւը` «Պատմութիւն Հաճնոյ Հայոց», տպագրութեան ընթացքի մէջ է:

9
Եղիշէ Չարենցի Հետ
Գրական երեկոյ նուիրուած Չարենցի ծննդեան 115 եւ մահուան 75 ամեակներուն, կազմակերպութեամբ Համազգային Հ.Օհանջանեան մասնաճիւղի Գրական Խմբակին , որ տեղի ունեցաւ 3 Յունիսին եւ ուր բանախօսեց Տիկին Սեւան Կ. Աշըգեան: Այս առիթով Տոքթ. Շողեր Աշըգեանի «Ազդակ»ի մէջ լոյս տեսած յօդուածը կ'արտատպենք ՝ փոքր յապաւումներով : (Խմբ.)

«... Հոգեւոր հովիւներու , միութիւններու վարչութեանց եւ գրասէր կոկիկ հասարակութեան մը ներկայութեան օրուան բանախօսը ,առաջին պահէն , ունկընդիրները հեզասահ կերպով մտապէս տեղափոխեց չարենցեան հրաշագեղ աշխարհ՝այնքան կրկնուած բայց բնաւ չհինցող, նոյն պատգամով բայց մշտանորոգ կերպով հնչող «Ես Իմ Անուշ Հայաստանի»ով:
«Չարենցի կեանքի ընթացքին ու ստեղծագործութեան ելեւէջներուն եւ նուաճումներուն զուգահեռականութեամբ ընթացող գրական-իմացական հաճոյքի պահը շարունակուեցաւ լման մէկ ժամ: Ունկընդիրներուն ուշադրութիւնը մնաց լարուած ամբողջ բանախօսութեան ընթացքին : Մատուցուած նիւթին կառուցուածքին բաղադրիչ մաս կազմող ու անոր միաձուլուած խնամքով ընտրուած Չարենցի բանաստեղծութիւններէն աւելի քան 15 կտորներու մէջընդմէջ ասմունք-ընթերցումը՝ նիւթը ներկայացնողին կողմէ պահը դարձուց նաեւ գեղարուեստականօրէն լիարժէք: Գեղեցիկ կերպով հնչած մեծ քնարերգակի կարմիր յեղափոխութեան մեծագոյն երգիչի , իր ժողովուրդին «Գիրք Ճանապարհի« ի ու «Տաղարան» պարգեւողի կենդանի խօսքերով Չարենց մտաւորականի , մեծ բանաստեղծի կերպարը, աւելի ամբողջական հմայքով ու փայլով ու աստիճանական զարգացումով ի յայտ եկաւ : Բանախօսուհիին կողմէ պատրաստուած բանաստեղծին կեանքի դրուագներուն ցուցադրման կողքին , մեծ պաստառի վրայ ասմունքով ներկայացուած կտորներուն լուսապատճէնուած տեսքով ներկայացումը առիթ ընծայեց , որ ներկաները եւս մասնակցին Չարենց «կարդալու» հաճոյքին:

Այս տարի «Գիրքի Տարի» յայտարարուած է: Բանախօսուհին յարմար նկատած էր այդ առիթին ալ անդրադառնալու՝ Չարենցով , որուն «Գիրքերու աշխարհ» բանաստեղծութեամբ հոգեպարար երեկոն հասաւ բարձրակէտին : Ապա պաստառէն հնչեց «Ես Իմ Անուշ Հայաստանի» երգը՝ նկարահոլովակային յարմարեցումով : Երգին ձայնակցեցան ներկաները , որոնք Չարենցով լիցքաւորուած կը յամենային հեռանալ սրահէն: Այսպիսով՝ աւարտին ի յայտ եկաւ որ պատրաստուածը ընթացիկ բանախօսութենէ մը անդին՝ գրական գեղեցիկ երեկոյ մըն էր » : Նշենք , որ ամբողջ հայութեան միասնականութիւն պատգամող Չարենց բնականաբար չէր կրնար չհամախմբել բուռ մը քեսապահայերը իր յիշատակին շուրջ:

Տոքթ. Շողեր Աշըգեան - «Ազդակ» - 7 Յունիս 2012 
10
Ուղղահայեաց կարդացէք իւրաքանչիւր տողի երկրորդ գիրը եւ պիտի ստանաք , Աբեղեան ուղղագրութեամբ ՝ «ՈՎ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ ՔՈ ՄԻԱԿ ՓՐԿՈՒԹԻՒՆԸ ՔՈ ՀԱՒԱՔԱԿԱՆ ՈՅԺԻ ՄԷՋ Է » անժամանցելի ու մեծիմաստ նախադասութիւնը : (Խմբ.)

ՊԱՏԳԱՄ
ՆՈր լոյս ծագեց աշխարհին.                        ՎՈր գերութեան անհաղորդ
ՈՎ այդ արեւը բերեց:                                   ԼՈՒրթ՝հոսելով դարից-դար՝
ԱՀա ոսկեայ մի արեւ՝                                  ՄԹութեան մէջ այն յամառ
ՃԱռագումով իր հրէ՝                                   ԱՅս այգաբացն այս հեռու՝
ԱՅգաբացի պուրպուրէ                              ՀՆուց պահած իր ջրում
ՆԺոյգների վրայ յեց՝                                   Օ՜,Ըղձական այս հեռուն...
ՆՈր աշխարհին ու մարդուն                      ԿՔած կեանքի բեռի տակ՝
ՅՂում է լոյս զուարթուն:                             ՎՈգի՜ անկոր,հու՜ր գետակ...
ՆՈր աշխարհին ու մարդուն                       ԱՀա վառւում է մեր նոր
ՈՎ բերեց լոյսն այս արթուն,                       ՅԱղթանակի լոյսը բորբ.
Օ՜,ՈՒմ ձեռքերով վառուեց, ում,                ԼՎանում է նա հիմա
ՀՐակարմիր, հրավարս,                               ՎԱռուող հոգին մեր անմահ
ԱԴամանդեայ լոյսը այս:                             ՉՔնաղ արե՝ւն այդ արի,
ԿՔած կեանքի բեռի տակ,                          ՎԱռուած հրով աշխարհի...
ԽՈր գերութեան ընդերքում,                      ՉԿա՜յ ուրիշ արեւ է՝լ.
ԻՄաստութեան մի գետակ                        ՆԱ է միայն,որ դարեր
ՅԻմարութեան համերգում-                       ԱՆմար՝ պիտի արեւէ...
ՔԱ՜նի տարի, քա՜նի դար այդ՝                   ԼՈյսով վառուած սակայն
ՎԿայեցիր անհերքում....                            ՆԺարներից հիմա մենք
ԱՓերին այն խաւարտչին,                          ՅԻմարութեամբ չթափենք
ՈՒՐ հայրենիք էր մեր հին,                         ԻՄաստութիւնն այն արար.
ՉԿար արդեօք գետ մի յորդ,                      ՄԵր անցեալի խորամիտ
                                                                      ԷՋ այն արդար ու ռամիկ՝
                                                                       ՄԵծահանճար ու վարար...
                                                                                                        ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ
                                                                                                             9-5-1933

11

Ծանօթանանք Չարենցին

2012 թուականը կը զուգադիպի Եղիշէ Չարենցի ծննդեան 115 եւ մահուան 75 ամեակին:
Եղիշէ Չարենց կը համարուի յետ ցեղասպանութեան ի յայտ եկող մեր մեծագոյն բանաստեղծը : Ան կը նկատուի համայնավար յեղափոխութեան ամենէն հաւատաւոր եւ բոցաշունչ երգիչը՝ համառուսական առումով: Օժտուած է զօրեղ անհատականութեամբ եւ հարուստ խառնուածքով:

Չարենց ծնած է Պարսկաստանի Մակու քաղաքը. կանուխէն ծնողքը կը փոխադրուին Կարս, ուր կը ստանայ իր նախնական եւ միջնակարգ ուսումը:
1914-ին կամաւոր կ'արձանագրուի հայկական կամաւորական գունդերուն մէջ եւ կը մեկնի ճակատ հասնելով մինչեւ Վան:

1915-ին կ'անցնի Մոսկուա՝ բարձրագոյն ուսում ստանալու համար: Հոն ականատես կը դառնայ համայնավարական մեծ յեղափոխութեան եւ կ'իյնայ այդ շարժումին ու գաղափարաբանութեան խոր ազդեցութեան տակ:1918-ին մաս կը կազմէ Կարմիր Բանակին:

Եղիշէ Չարենցի աստղը կը փայլի յանկարծ երբ յայտնի գրական քննադատ Նիկոլ Աղբալեան կը յայտնաբերէ անոր տաղանդը ու հանրութեան կը ներկայացնէ զայն: Աղբալեան, իր կրթական նախարարի պաշտօնով, Չարենցին պաշտօն մը կու տայ նախարարութեան մէջ:
1922-ին Չարենց դարձեալ կը մեկնի Մոսկուա ուսումը շարունակելու նպատակով եւ ապա կը վերադառնայ Հայաստան եւ կը լծուի մշակութային եւ գրական աշխատանքի:
1924-ին ճամբորդութիւն մը կը կատարէ դէպի Թուրքիա,Ֆրանսա,Իտալիա, Գերմանիա:
Չարենց զոհ կ'երթայ 1936-37 տարիներու Ստալինեան հալածանքներուն: Ըստ կարգ մը վկայութիւններու՝ ան կը մահանայ 1937-ի Նոյեմբերին Երեւանի բանտի խուցերէն մէկուն մէջ:
Եղիշէ Չարենց սկսած է գրել պատանի տարիքէն : Իր գլխաւոր գործերն են՝
-Քնարական բանաստեղծութիւններ՝ «Երեք Երգ Տխրադալուկ Աղջկան», «Ծիածան», «Յարդագողի Ճամբորդներ» , «Տանդէական Առասպել» ,Ամբոխները Խելագարուած» : «Պոէմներ» (Դէպի Ապագան, Սոմա,Ամէնապոէմ....) , «Երկիր Նայիրի» - վէպ - «Էպիքական Լուսաբաց», -«Գիրք Ճանապարհի», «Պատգամ»ը, «Մահուան Տեսիլ»ը : -Չարենցը ունի նաեւ թարգմանութիւններ եւ անտիպ մնացած բազմաթիւ պոէմներ: Չարենց վերանորոգեց արեւելահայ բանաստեղծութիւնը՝խորքով ու ձեւով, դառնալով հիմնադիրը գրական նոր դպրոցի մը:

Չարենցի արուեստը կը յատկանշուի յանդուգն ու հրավառ պատկերներու հարստութեամբ ու խօսքի վարակիչ ջերմութեամբ:
Մինչեւ իր եղերական մահը ան ապրեցաւ իր ժողովուրդի ու մարդկութեան ցաւերով եւ կտրեց ստեղծագործական հարուստ սակայն անհաւասար ճանապարհ, այսուհանդերձ ան յաջողեցաւ իր ստեղծագործութեան լաւագոյն մասով, «ժամանակի շունչը» դառնալ:

12

Սարոյեան՝ Չարենցի Մասին

Չարենց: Եղիշէ Սողոմոնեան էր անունը: Տեղ մը , ճամբուն վրայ մէկ կողմ դրաւ Սողոմոնեանը եւ իր աճող ինքնութեան վրայ զետեղեց Չարենց ընտրեալ անունը : Ի՞նչ կը նշանակէ : Չար՝ ձեւով մը կը նշանակէ խռովարար եւ ոչ անպայման «գէշ» : «Ենց»ը պատկանելիութիւն ցոյց կուտայ : Խռովքի մարդը : Ասիկա ոչ մասնագիտական բանասիրութիւն է եւ ենթադրութիւն ՝ որ թերեւս զուրկ է իմաստէ :

... Չարենց բանաստեղծ էր այն օրերուն , երբ քաղաքական դէմք էր Միկոյեան (Անասթաս ԿԳԼ): Չարենցէն պահանջուեցաւ որ շարունակէ բանաստեղծութիւն գրել, այդ բանաստեղծութիւններուն մէջ միաժամանակ ներմուծելով պատշաճ քաղաքականութիւն:
Այդ կ'ընէր արդէն երբ իրեն հանդիպեցայ Մոսկուայի մէջ , 1935ի Մայիսի վերջը կամ Յունիսի սկիզբը , առաջին անգամ ըլլալով Երեւան այցելելէ եւ հանդիպելէ ետք Վահան Թոթովենցին , Գուրգէն Մահարիին , Զապէլ Եսայեանին եւ այլ գրողներու՝ որոնք եւս իրենց կարգին, յաջող կամ անյաջող կերպով , կը փորձէին իրենց գրականութիւնը մշակել պատշաճ քաղաքականութեան մը ճամբով:

... Մոսկուայի մէջ Ինթուրիսթի առաջնորդուհին ըսաւ.- Թերեւս կը փափաքիք հանդիպիլ Չարենցին: - Չարենցը ո՞վ է , հարցուցի: – Բանաստեղծ է , ըսաւ :
Յաջորդ օր զիս առաջնորդեց Մետրոպոլ պանդոկը: Չարենցին սենեակը՝ երկրորդ կամ երրորդ յարկի վրայ , փոքր պատշգամով մը՝ որ չէր նայեր դէպի կարմիր հրապարակ ,այլ անկէ անդին տարբեր ուղղութեամբ : 27 տարեկան էի : Հրատարակուած մէկ գիրք ունէի միայն .- Յանդուգն Երիտասարդը Թռչող Տրապէզին Վրայ եւ Այլ Պատմուածքներ , 1934 . Հոկտեմբեր 15: Լոյս տեսած էր ութ ամիս առաջ: Այսուհանդերձ գրաւեր էր մարդիկը ամէն տեղ . Եւրոպա կամ Ռուսիա , կարծես ծանօթ էին անունիս եւ գրագէտի համբաւիս:
Ինթուրիսթի առաջնորդուհին թակեց դուռը , որ անմիջապէս , գրեթէ ուժգնօրէն բացուեցաւ : Ու ես տեսայ կարճահասակ մարդ մը , շատ խոշոր կեռ քիթով , որ իմ վրաս խելագարի տպաւորութիւն ձգեց ՝ բառին լաւագոյն իմաստով : Կ'եռեւեփէր ինքնիրմով , մարդկութեամբ , բանաստեղծութեամբ , տագնապով , յիշատակներով , ձախողութեամբ :

Կատաղի աչքեր ունէր , աչքեր՝ որոնք սակայն ջերմ էին ու հաճելի.- տարօրինակ հակասութիւն մը իր նկարագրի միւս գիծերուն հետ , կարծես միաժամանակ երկու տարբեր անձնաւորութիւններ ըլլար : Տակաւին , այդ երկու նկարագիրները կարծես պատահականօրէն ճիւղաւորուած ըլլային չորս, վեց կամ ութ տարբեր ուղիներով : Ասիկա տարօրինակ չէ: Ճշմարտութիւն է

13

նաեւ ամէնուն համար : Տարբերութիւնը այն է որ մարդոց մեծ մասը կը սորվի ի վերջոյ տեղաւորուիլ իրեն համար ամենէն օգտաշատ անհատականութեան մէջ եւ անկէ ետք ապրիլ երջանիկ ,ինչպէս ասացուածքը կ'ըսէ , կամ տառապեալ կեանքին մնացեալ օրերը խաբուած ըլլալու զգացումով մը՝ որ իր ունեցած արժէքէն նուազ արժեւորուած ըլլալու մտածումէն կը ծնի :
Չարենց պարզապէս շատ աւելին էր անկէ որ պէտք է եղած ըլլար : Իր մեծութիւնն ու այլազանութիւնը զինք կը մղէին դէպի խելագարութիւն ու կանխահաս մահ .- անձնասպանութեամբ : Կարեւոր չէ թէ իր մահը ի՞նչ ձեւ պիտի առնէր իրականութեան մէջ : Ինձմէ մօտաւորապէս 10 տարի մեծ էր , այսինքն 37 տարեկան , բայց ան իմ ճանչցած մարդերէս ոեւէ մէկէն աւելի արագ կ'ընթանար : Ես ինծի մտածեցի , ով ալ ըլլայ այս մարդը՝ ժամանակին , փորձառութեան , հնարաւորութիւններու եւ ընտրութեան ընդմէջէն կը ճամբորդէ շատ աւելի արագ քան ես : Չզարմացայ հետեւաբար , երբ Ինթուրիսթի առաջնորդուհիին մեկնելէն անմիջապէս վերջ առաջարկեց որ պատշգամ ելլեմ ՝մինչեւ որ ինք բազուկէն ինքզինք սրսկեց.- կարծեմ մորֆինով : Միայն անկէ ետք էր որ վերջապէս քիչ մը հանդարտեցաւ , գտաւ ինքզինք եւ երջանիկ երեւաց : Կեանքը հիմա նորէն հնարաւոր էր դարձած, ձեւով մը կարգի մտած:

Մենք կեցանք եւ խօսեցանք : Սիրեցի Չարենցը որովհետեւ այնքան կենսունակ էր , եւ խորապէս մտահոգուեցայ իրեն համար ՝ որովհետեւ ամէն վայրկեան այնքան մօտ կը թուէր մահուան , խելագարութեան : Եւ սակայն աշխարհիկ մեծ իմաստութիւն մը ունէր: Կարծէք ուրախ էր այն իրողութեան համար , որ ինք եւ ես կրնայինք իրարու հետ խօսիլ մեր սեփական լեզուով – խորհրդաւոր լեզու մը կազմուած իմաստութեամբ, սրամտութեամբ , կենցաղավարութեամբ , համակրանքով , արհամարհանքով դէպի խաբէութիւնն ու կեղծիքը եւ քամահրանքով դէպի անպարկեշտութիւնն ու անպատուութիւնը:

Հայեր էինք... իսկ աշխարհը տարբեր բան է : Աշխարհ կրնար մերը ըլլալ՝ բայց չէր : Կարծես երբեք չէր եղած : Որեւէ աշխարհ , որ երբեւիցէ հայերը ունեցած էին ՝ կազմուած էր իրենց իսկ կողմէ ուրիշ աշխարհի մը , աշխարհներու մէջ : Եւ հիմա Չարենցի աշխարհը Ռուսիոյ մէջ էր , մինչ իմ աշխարհս՝ Ամերիկայի : Բայց մեր ներքին աշխարհները հայկական են. ըսաւ ան , եւ ես պատճառ չտեսայ վիճելու այս զգացական ընտանեկան տեսութեան համար , թէեւ պարզ իրողութիւնը այն է թէ ամբողջ երեւոյթը այնքան բարդ է խորապէս ՝ որ երկու եղբայրներու ներքին աշխարհները կրնան շատ աւելի տարբեր ըլլալ իրարմէ քան ներքին աշխարհները Ֆրէզնոցի հայու մը , օրինակ, Պիթլիսցի թուրքէ մը կամ քիւրտէ մը:

14

...Խօսեցանք ու խնդացինք, եւ այդպէս ընելով իրարու հաղորդեցինք թէ մենք Հայեր ենք , եղբայրներ , օտարներ, բարեկամներ եւ ապա՝ գրողներ .- հայ գրողներ եւ ոչ թէ ռուս կամ ամերիկացի գրողներ :
Եղիշէ Չարենց , մորֆինով հանդարտած , Մոսկուայի մէջ 1935ի Մայիսին կամ Յունիսին , երջանիկ ՝ բայց ինծի համար եղերական Հայ մը , մարդ մը , բանաստեղծ մը , հայրենասէր մը , քաղաքագէտ մըն էր : Զինք նկատեցի աշխարհի մեծագոյն մարդոցմէ մէկը : Այդ կարծիքը կը պահեմ տակաւին : Կը տեսնեմ սակայն թէ որքան ժամանակը սահի ՝ աւելի խոր կերպով կը սիրեմ Վահան Թոթովենցի կեանքը , ճշմարտութիւնը , առասպելն ու ողբերգութիւնը :
Տխրեցայ աղիտալի սերմեր տեսնելով իր նկարագրին մէջ: Բայց ոչինչ գիտէի եւ ոչ ոք կրնար օգնել անոր: Նոյնիսկ ինք անկարող էր ինքնիրեն օգնելու : Շատ բախտաւոր զգացի զիս իրեն հանդիպած ըլլալուս համար : Ինչ փոյթ թէ արագօրէն դէմ յանդիման կը նետէր ինքզինք իր սիրեցեալ արեւին :
Կ'ըսուի թէ մեռաւ խորհրդաւոր պայմաններու տակ , Երեւանի բանտին մէջ 1937ին : Մոռնանք որ մեռած է եւ մէկդի ձգենք իր քաղաքական քերթուածները : Չարենցը ողջ է դեռ եւ կենսունակ իր լաւագոյն բանաստեղծութիւններուն մէջ եւ շատ հաւանաբար այդպէս ալ պիտի մնայ :
Ի զուր , խենթ ու խելառ էր , բայց շատ մը աշխարհիկ բանաստեղծներ այսպէս եղած են ու են :
                                                                                 Փարիզ , 7 Սեպտ.1977 Ուիլիըմ Սարոյեան

ԹԷՔՆՈԼՈՃԻ

Անցեալ Լրատուի թիւին մէջ խոստացած էինք մշակոյթի զարգացման մէջ Թեքնոլոճիի խաղացած դերին մասին տեղեկութիւն հայթայթել: Կը սկսինք «Հայպուք»ի մասին տեղեկութեամբ , որ ամբողջութեամբ առնուած է http://haybook.wordpress.com կայքէջէն : Կը թելադրենք ծնողներուն, ուսուցիչներուն, հայ ուսանողութեան, երիտասարդութեան եւ հայ մշակութային ու կրթական ղեկավարութեանց իրենց ամէնօրեայ զբաղումներուն մէջ ներառնել «Հայպուք» կայքէջ այցելութիւնը : Արդիական միջոցներով եւ անվճար ՝ հայ գիրքը ձեր տուներուն մէջ հասած է արդէն: (Խմբ.)

ՀայԳիրք – HayBook հայերէն լեզուի, գրականութեան եւ Հայոց պատմութեան նուիրուած կայքէջ մըն է։ Հոս պիտի գտնէք ելեկտրոնային գիրքեր հայերէն լեզուով, կամ տարբեր լեզուներով հրատարակութիւններ հայ մշակոյթի մասին։ Կրնաք առցանց (online) գիրք մը կարդալ անվճար, մեր կապերէն մէկուն վրայ (ընդգծուած վերնագիրներ) չխկելով (click)։

15

ՀայԳիրք – HayBook , համացանցին վրայ ցրուած հայկական մշակոյթի մասին գոյութիւն ունեցող բոլոր տրամադրելի ելեկտրոնային տուեալները կը մէկտեղէ ու հայկական թուային գրադարաններուն(digital libraries) մասին տեղեկութիւն կը հայթայթէ։

ՀայԳիրքի – HayBookի վրայ պիտի կարենաք կարդալ թուայնացած(digitized) վէպեր, պատմուածքներ եւ բանաստեղծութիւններ, հայերէն լեզուով կամ թարգմանաբար։ ՀայԳիրք ձեզ կ՚առաջնորդէ բոլոր գլխաւոր թուային գրադարաններուն (digital libraries), որոնք հայկական նիւթեր ու վաւերաթուղթեր կը բովանդակեն (EANC, Internet Archive, ARAR, Armenian House.org, Google Books, Gallica… Ամբողջ ցանկը տե՛ս “Համացանցային կապեր” բաժնին մէջ)։
Եթէ կը փափաքիք թելադրանքներ կատարել կամ ՀայԳիրքով – HayBook տրամադրելի նոր ելեկտրոնային գիրքերու լման ցանկը ստանալ, գրեցէ՛ք հետեւեալ հասցէին` armenian.book@ gmail.com

Կոչ Մարդուն

Վերջերս տարակուսանքի մատնուած եմ եւ յարատեւ կը մտածեմ մարդուն արժէքին մասին...ճերմակ էջի մը առջեւ գտնելով ինքզինքս, կը զգամ որ ներսէս ձայն մը կը դրդէ զիս որ գրեմ. չկրցայ չգրել եւ ապա՝ այս համոզումներով կեանքիս էջերէն քիչ մը դուրս եկայ, գուցէ՜...Կը հաւատամ որ մարդ որքան ալ «պզտիկ» կամ «աննշան» ըլլայ, յատկապէս իր շուրջիններուն աչքին, տակաւին ան՝ Աստուծոյ մնայուն հոգածութեան առարկայ է: Ո՜հ թէ՝ ի՜նչ մեծ պարգեւ: Մարդ արարածը իր Ստեղծիչին՝ Հօր Աստուծոյ պատկերովը ստեղծուած է եւ անոր արժէքը միմիա՛յն Աստուած է որ կու տայ : Ահա՝ այս բառերով Աստուած արտայայտեց իմ եւ քու արժէքը.«Աստուած այնպէս սիրեց աշխարհը, մինչեւ Իր Միածին որդին տուաւ...» (Հռովմ.10:12). եթէ Աստուած այսքանո~վ կը սիրէ, հապա որչափո՞վ մենք պէտք է սիրենք. հարցումը իւրաքանչիւրիս է:
Աստուծոյ չափանիշները մարդուն չափանիշներէն բոլորովին տարբեր են եւ աւելի վսեմ.ասոր ապացոյցները շատ են: Մարկոս Աւետարանիչ (10:13-14) կ՛ըսէ.«....Թող տուէք այդ մանր տղոցը, որ Ինծի գան եւ մի՛ արգիլէք ասոնք, վասնզի Աստուծոյ թագաւորութիւնը այդպիսիներունն է»: Տէր Յիսուս՝ Իր այս վարմունքով չընդունեց ժողովուրդին կեցուածքը մանուկներուն հանդէպ, քանի որ Ան գիտէր ժողովուրդին եւ աշակերտներուն տգէտ մտածելակերպը հանդէպ մանուկներուն եւ կիներուն, որոնք յաճախ մերժուած էին ու արգիլուած էր

16

իրենց կարծիք յայտնել որեւէ հարցի շուրջ.Ան՝ Իր ազնի՛ւ ու խոնա՛րհ կեցուածքով, ամօթով ձգեց ներկաները եւ թոյլատրեց մանուկներուն ներկայութիւնը եւ ընդմիջումը հարցերու նկատմամբ:
Սակայն ի՞նչ է մեծութեան չափանիշը: Աշխարհի դիտանկիւնով, մարդիկ ընդհանրապէս կը զբաղին արտաքինով.անոնք յաճախ կը հարցնեն.«Ինչեաններո՞ւն սերունդէն ես.ինչե՞ր ունիս ցուցնելիք.ի՞նչ դիրքի վրայ ես.որքա՞ն ծանօթ ունիս (նոյնիսկ եկեղեցիին մէջ). որքանո՞վ խօսքդ կը քալէ միջավայրիդ մէջ...եւ շարքը կ՛երկարի...».մարդ արարած, ցաւօք սրտի, երեւցածին կը նայի ու կը խաբուի.իսկ Աստուա՞ծ:
Հայր Աստուած մարդուն սիրտն ու հոգին կը քննէ եւ եւ ըստ այնմ Ան կ՛որոշէ մարդուն յաւիտենականութեան վայրը: Այսօր, որքա՞ն շատ են, մասնաւոր կերպով, «Քրիստոնեայ» անուանուողներուն թիւը, որոնք կը պնդեն իրենց եսին , անունին, կարծիքին եւ դիրքին վրայ եւ գայթակղութեան առարկայ կը դառնան իրենց քոյրերուն եւ եղբայրներուն: Աստուածաշունչը կը հրաւիրէ մեզ, յատկապէս քրիստոնեաներուս ու կ՛ըսէ.«Բնաւ ձեր բերնէն ապականեալ խօսք մը թող չելլէ, հապա ինչ որ աղէկ է պէտք եղած շինութեանը համար, որպէսզի լսողներուն շնորհք տայ» (Հռովմայեցիս 14:13):
Դժբախտաբար մարդը շատ անգամ գիտէ ճշմարիտին եւ կեղծիքին տարբերութիւնը, բայց եւ այնպէս յաճախ ճշմարիտէն կը խուսափի, որովհետեւ խիղճը մեռած է եւ կամ կը նախընտրէ զայն մեռցնել...ընդհանրապէս, ան կը նախընտրէ աշխարհը վայելել իր ունայն հրապոյրներով եւ ոչ զԱստուած՝ Յաւիտենականը: Եւ որպէս հետեւանք, ան կը տարուբերի հոս եւ հոն՝ մղուած կիրքերէ, եսասիրութենէ, անարգ ընկերութիւններէ, շահախնդրութիւններէ, հաճոյամոլութենէ, նախանձէ, հպարտութենէ,...եւայլն ու ոտնակոխ կ՛ընէ քաղաքակրթութեան, մարդկութեան, ընկերութեան եւ կրօնական կամ հոգեւոր գերագոյն արժէքներն ու չափանիշները: Նիւթը պաշտող աշխարհի մը մէջ ճշմարտութիւնը շնչելը դժուար է անտարակոյս, որովհետեւ մարդը վարժ է ճշմարտութենէն խուսափելու, իր ընկերը գետին զարնելու, ցաւցնելու, քանդելու առանց իսկ խղճահարուելու:Բայց՝ ո՞վ ըսաւ որ ճշմարտութեամբ եւ արդարութեամբ քալել կարելի չէ: Միթէ կարելի՞ է քրիստոնեայ կոչուիլ եւ իրարու հանդէպ անտարբեր, անհոգ եւ անգութ գտնուիլ: Ի՞նչ օգուտ ունի սկզբունքով պարծենալը, եթէ պէտք եղած ատեն մարդ չի կրնար իրագործել զայն: Ընդհանրապէս մեր ազդեցութիւնը մարդոց կեանքերուն մէջ (լաւ իմաստով) րոպէական է եւ կամ վաղանցուկ...սակայն ինչո՞ւ: Այսօր՝ մեզմէ քանինե՞ր կը բաւարարուին լոյսին մասին խօսելով, եւ քանինե՞ր լոյս կը սփռեն իրենց կեանքերով: Միայն այն ատեն երբ Սուրբ Խօսք մը իրականութիւն դառնայ, հոգի եւ կեանք կ՛ըլլայ ու կը ներգործէ, կը սիրաշահի եւ փոփոխութիւն կը ստեղծէ՝ յուսալքուած, ծարաւ ու չորցած հոգիներուն մէջ, այլապէս՝ մեղք

17

կը դիզէ, հիմնովին կը քանդէ գայթակղութիւն յառաջացնելով.Աստուածաշունչը կ՛ըսէ.«Վայ այն մարդուն որուն ձեռքով գայթակղութիւն կու գայ» (Մատթէոսի 18:7) :
Երանի այն անձին, որ իր կեանքի գիրքին էջերը բարի գործերու ու խորհուրդներու արձանագրութիւններով կ՛օժտէ եւ իր երկնաւոր Տիրոջը եւ իր անձին փառք կը բերէ: Իւրաքանչիւրիս պատասխանատուութիւնը մեր անձերուն հանդէպ, իրարու հանդէպ եւ Աստուծոյ հանդէպ շատ ծա՛նր է եւ խիստ կարեւո՛ր: Ուստի՝ զգոյշ ըլլալու ենք.մե՛ղք է անտարբեր գտնուիլ եւ որեւէ ձեւով արժէք չտալ մեր չորս կողմը բարձրացող հառաչանքներուն, աղաչանքներուն, մեղաւորին, խոցեալին, յուսալքուածին, սգաւորին, տառապեալին, հիւանդին ու անկարին...որքա՜ն պէտք ունինք նախ մենք մեր անձերը քննարկելու՝ ովքեր որ ալ ըլլանք. որքա՜ն պէտք ունինք ՆԵՐՔԻՆ մաքրագործութեան:
                                                                                                          Սալբի Ճ.Թիթիզեան

Մեր Երիտասարդ Գրիչ Շարժողները

Լրատուի այս թիւին մէջ ունինք չորս երիտասարդ գրիչ շարժողներ յանձինս Վանիկ Գլնճեանի , Վահան Մանճիկեանի , Ռազմիկ Մելքոնեանի եւ Սարին Հանէշեանի: Կը քաջալերենք մեր երիտասարդները եւ կը շնորհաւորենք զիրենք իրենց կամաւոր մասնակցութեան համար(Խմբ.)

Վարի յօդուածով Ռազմիկ Մելքոնեան ախտաճանաչում կ'ընէ եւ կը պատգամէ իր սերնդակիցներուն տէր կանգնիլ Հայերէնին , որ նահանջի ճամբուն մէջ է : Կը քաջալերենք բոլոր հայ երիտասարդներն ու երիտասարդուհիները , Ռազմիկի օրինակով, քաջութիւնը ունենալ արտայայտուելու նմանօրինակ նիւթերու մասին : Կասիոս Լրատուն պատրաստ է լայն տեղ յատկացնել մեր երիտասարդութեան գրական ստեղծագործութեանց (Խմբ.)

Հայ լեզու ,Նահանջ

Ինչպէ՞ս հանդիպեր են այս վերնագրի բառերը իրարու: Ի՞նչ է արդեօք Հայ լեզուի նահանջը, յատկապէս՝ Արեւմտահայերէնին. Այսօր , երբ նահանջ կ'ըսենք ի՞նչ կը հասկնանք.ներկայ սերունդի անդամները,որոնց մաս կը կազմեմ , ինչպիսի՞մօտեցումով կ'արժեւորենք հայերէնը,կ'արժեւորե՞նք թէ.....
Ահաւասիկ,հարցումներու շարան մը,որուն պատասխանը մեր առօրեային մէջ կը գտնենք:

18

«Պատարագը՝սուրբ է,պատարագիչը՝սուրբ գործ տանող անձ:Հայերէնը՝սուրբ է,հայերէն աւանդող ուսուցիչները՝սուրբ գործ տանող մարդիկ»:Այս կարգախօսով պէտք է մօտենանք սուրբ հայերէնին,որովհետեւ ան մասունք մըն է,որ ժառանգած ենք մեր հին սերունդէն ու պէտք է շարունակենք իրենց սուրբ գործը:
Այսօր,մենք համացանցին վրայ,յատկապէս որոշ կայքէջներու վրայ ընդհանրապէս անգլերէն տառերով է որ կ'արտայայտուինք,ինչո՞ւ,ինչո՞ւ անգլերէնը, երբ մենք ունինք մեր սեփականը,որմով հպարտանալու փոխարէն մէկդի թողած ենք ու կը գործածենք անգլերէնը,արդեօ՞ք մենք մեզի հպարտ կը զգանք,երբ անգլերէն կը գրենք,կամ պարզապէս ձեւակերպութիւն եւ կամ .......
Պարզ օրինակ մը առնենք,այսօր՝ Քեսապի (Ներքի Գիւղ)-ի սօսին,ամենավիթխարին է շրջանին մէջ որուն հովանիին տակ կը թնդայ «ԿԵՐՄԵՐ ՖՍՏԱՆ»ը,բայց ժխտական կողմէն ծառը հիւանդ է ու հետզհետէ կը չորնայ, որովհետեւ հոգ տանող չկայ:
Հայերէնը նոյնն է,վիթխարի լեզու է իր բառամթերքով, իր տառերու գծագրութեան ձեւով ու իր ամէն յատկութիւններով , որուն հովանիին տակ կը գոյատեւէ հայ տարրը,բայց ժխտականօրէն, հայերէնը հիւանդ է, որովհետեւ հոգատար չունի, անոր հոգատար կ'ըլլանք նախ ամենապարզ բանով, որը ընդհանրացած չէ մեր կեանքին մէջ որն է մաքուր հայերէն խօսելով եւ ապա վերցնելով անգլերէն տառերը մեր արտայայտութեանց մէջէն ու ապաւինելով հայերէնին . տեղին է յիշել Մուշեղ Իշխանի ոտանաւորը որ կ'ըսէ :« Հայ լեզուն տունն է հայուն աշխարհիս չորս ծագերուն, ուր կը մտնէ ամէն հայ,իբրեւ տանտէր հարազատ»: Իսկապէս հարազատ է մեզի հայերէնը ու կը զգանք զայն,երբ կը գրենք,կը խօսինք, կը կարդանք:
Այլ երեւոյթ մը, երգերու պարագային,այսօր մեզմէ յատկապէս նոր սերունդէն որո՞նք կը ճանչնան Ջիւանին, Հաւասը,Աշոտը,Կոմիտասը, Սայաթ Նովան : Քիչեր են, իսկ եթէ ըսենք այսօր ո՞վ կը ճանչնայ Lopez –ը կամ չգիտեմ ով ՝ հոս կը գտնենք նորէն համրուողներ, բայց չճանչցողներէն, արդեօ՞ք այս ալ նահանջ չի համրուիր,նահանջ չէ, երբ մենք մեր մշակոյթէն անտեղեակ կը հետեւինք եւրոպական կամ ամերիկեան մշակոյթին, որ մեզ կ'առաջնորդէ համաշխարայնացման ճամբան իր ամէն հասկացողութեամբ: Բայց դժբախտաբար այս է գոյատեւողը: Այսօր մեզմէ շատեր հայերէնը չեն կարդար եթէ լատինատառ չըլլայ, ոչ թէ չեն գիտեր, գիտեն, բայց անգլերէնը աւելի համակրելի է իրենց նկատմամբ:
Նոյան Տապանը հայկական լերան վրայ հանգչեցաւ, Քրիստոնէութիւնը առաջին անգամ հայը ընդունեց եւ ուրիշ ի՜նչ բաներ հայուն տրուեցան:Այս բաներէն տեղեակ ենք բայց չենք գիտեր մեր նախընտրեալութիւնը Աստուծոյ կողմէ:
Սոյն տողերը հիմնական ազդակներ կը կազմեն այն նահանջին որ կ'ապրինք,այս նիւթին շուրջ հատորներ կը հրատարակուին, բայց այս հակիրճ տողերով կ'եզրափակենք մեր «պատգամը»:Այս նիւթը ամենեւին իր եզրափակումը պիտի չունենայ մինչեւ որ իր սրբագրումը ունենայ:
                                                                                                                Ռազմիկ Մելքոնեան
                                            Ազգ. Ուսումնասիրաց Միացեալ Ճեմարան (15 տարեկան)
 19

Այս թիւին մէջ ծրագրած էինք տպել Վրէժ Թուրեան-Գլընճեանի մէկ բանաստեղծութիւնը, սակայն մեզ անակնկալի բերաւ բանաստեղծին դուստրը՝ Վանիկը իր երկու բանաստեղծութիւններով : Ուստի, որոշեցինք տեղ տալ մեր երիտասարդ գրիչին, հօր բանաստեղծութիւնը յետաձգելով հրապարակել յաջորդիւ(Խմբ.)

ՀԱՅՐԵՆԻ ԳԻՒՂ
Ի՞նչդ յիշեմ , ի՞նչդ երգեմ ,
Հայրենի գիւղ մեր աննման ,
Բնութեանդ սիրահարն եմ ,
Ու թող շնչեմ զայն յաւիտեան :
Դուն միշտ պայծառ քու երկինքով ,
Գիտես գերել մանուկ հոգիս ,
Ու անհամար ծառ ծաղիկով
Ահա անվերջ կը դիւթես զիս :
Տաճարներուդ , դպրոցներուդ ,
Երբ կարօտով միշտ կը նայիմ ,
Ես կը կարծեմ զերթ Սուրբ խորհուրդ ,
Հայրենիքիս մէջը կ՛ապրիմ :
Ուր որ ըլլամ պիտի յիշեմ ,
Հայրենի գիւղս միշտ վսեմ ,
Ու անդադար պիտի կրկնեմ ,
Ի՞նչդ յիշեմ , ի՞նչդ երգեմ :
                                                  Վանիկ Գլնճեան

ՄԵՐ ԲԱԿԻ ԸՆԿՈՒԶԵՆԻՆ
Որքան հսկայ բարձր է
Ընկուզենին մեր բակի ,
Որ մարդ իսկոյն կը կարծէ
Անկէ երկինք կը հասնի :
Ճիշդ լերան դէմ , լերան հետ ,
Կարծես պահակն է թաղին ,
Իր թեթեւ շուքը յաւէտ ,
Մեզ հովանի է տաքին :
Պտուղներովն իր անծիր ,
Այնքան համեղ պանծալի ,
Անցորդներուն անխտիր ,
Միշտ հիւրընկալն է բարի :
Որքան հսկայ բարձր է
Ընկուզենին մեր բակի ,
Որ մարդ իսկոյն կը կարծէ
Անկէ երկինք կը հասնի :
                                                 Վանիկ Գլնճեան

20

ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԻՒՆ

Այսուհետեւ իւրաքանչիւր թիւի մէջ պիտի տրուին պիտանի կրօնական
տեղեկութիւններ : Կը սկսինք Առաքեալներու մասին տեղեկութիւններով : Այստեղ զանց եղած է Պօղոս Առաքեալը , որուն ինչպէս նաեւ Յովհաննէսի մասին , յաջորդ թիւով , աւելի մանրամասն պիտի անդրադառնայ Վահան Մանճիկեան : (Խմբ.)


Աստոածաշունչին մէջ Առաքեալ կոչուած է այն անձը, որ գործուղուած է բացայայտելու Աստուծոյ միտքը կամ խօսքը:Առաքեալը կրնայ ըլլալ մարգարէ մը,ինչպէս Մովսէս մարգարէն,որ ուղարկուեցաւ Փարաւոնին մօտ կամ հրեշտակ մը ՝ ինչպէս Գաբրիէլ հրեշտակը , որ ուղարկուեցաւ Մարիամ Աստուածածնին մօտ: Յիսուս Քրիստոս իր աշակերտներէն ընտրեց 12 առաքեալներ, քարոզելու համար Աւետարանը: «Յիսուս անոնց իշխանութիւն տուաւ պիղծ ոգիներուն վրայ որպէսզի զանոնք հանեն,և ամէն ցաւ ու ամէն հիւանդութիւն բժշկեն» Մտթ.(10:1): 12 Առաքեալներէն զատ առաքեալ կոչուած է Պօղոս , որ ուղարկուեցաւ ոչ միայն Հրէից այլ նաեւ հեթանոսներու մօտ քարոզելու :Նաեւ առաքեալ անունը տրուած է Յիսուսի 72 աշակերտներուն :

1) ՊԵՏՐՈՍ աոաքեալ՝ եղբայրն է Անդրէաս առաքեալին, զբաղումով՝ ձկնորս:Ան, Յակոբոս եւ Յովհաննէս առաքեալներուն հետ, ականատես եղած է Յիսուսի Յարութեան,անոր վերջին աղօթքին :Պետրոս առաքեալ, Յիսուսի չարչարանքներուն ժամանակ, զայն ուրացաւ երեք անգամ: Պետրոսի քարոզներէն մէկէն ետք Քրիստոսի հաւատացին աւելի քան 3000 հոգի:Ան գրած է 2 նամակ,եւ քարոզած է շատ մը երկիրներու մէջ :Նահատակուած է Հռոմի մէջ Ներոն կայսեր հրամանով, գլուխն ի վար խաչելութեամբ:

2 )ԱՆԴՐԷԱՍ առաքեալ, դարձեալ ձկնորս, նախ աշակերտած է Յովհաննէս Մկրտիչին, ապա հետեւած Յիսուսին:Նահատակուած է Յունաստանի մէջ:

3) ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ առաքեալ . ան եղբօրը Յակոբոս առաքեալի հետ զբաղուած է ձկնորսութեամբ: Աշակերտած է Յովհաննէս Մկրտիչին:Եղած է Յիսուսի ամենէն սիրած աշակերտը, և զինքն ու եղբայրը անուանած է «Բանեգերէս» , այսինքն «Որդի որոտման»:Ան գրած է Աւետարանը,երեք նամակ,և Յայտնութեան գիրքը:

4) ՅԱԿՈԲՈՍ՝որդի Զեբեթէոսի,որուն պատճառով կոչուած է Զեբեթեան: Գլխատուած է Հերովդէս արքայի կողմէ:Ան առաջին նահատակ առաքեալն է:

5) ԲԱՐԹՈՒՂԻՄԷՈՍ առաքեալ, քարոզած է Արաբիայի, Եթովպիոյ, Հնդկաստանի եւ Հայաստանի մէջ:Նահատակուած է Հայաստանի մէջ Սանատրուկ թագաւորի հրամանով:

21

6) ԹԱԴԷՈՍ առաքեալ՝ (Ղեբէոս,Յուդա), Յիսուս Քրիստոսի մօրաքրոջ որդին: Քարոզած է Արաբիայի, Հնդկաստանի,Պարսկաստանի եւ Հայաստանի մէջ:Նահատակուած է Սանատրուկ արքայի հրամանով:

7) ՅԱԿՈԲՈՍ ԱԼՓԵԱՆ առակեալ՝ Թադէոս առաքեալի եղբայրը: Մանկութենէն ծառայած է Աստուծոյ:Եղած է Երուսաղէմի առաջին եպիսկոպոսը:Գրած է ընդհանրական նամակ մը:

8) ՍԻՄՈՆ ԿԱՆԱՆԱՑԻ՝ ծնած է Կանա քաղաքը, ուր Յիսուս կատարեց իր առաջին հրաշքը:Քարոզած է Ափրիկէի եւ Պարսկաստանի մէջ , ուր եւ նահատակուած է:

9) ՓԻԼԻՊՊՈՍ առաքեալ, որ ներկայ եղած է Յիսուսի Համբարձման եւ հացին բազմացման: Նահատակուած է խաչելութեամբ:

10) ՄԱՏԱԹԻԱ ՝ եղած է Յիսուսի աշակերտներէն մին: Համբարձումէն ետք, վիճակ ձգուելով, ընտրուեցաւ իբր փոխանորդը՝ մատնիչ Յուդային:

11) ՄԱՏԹԷՈՍ առաքեալ՝(Ղեւի) նախքան Յիսուսի հետեւիլը ան կը զբաղէր մաքս (տուրք) հաւաքելով: Երբ Յիսուս զինք հրաւիրեց ան թողուց ամէն բան եւ հետեւցաւ Անոր: Մատթէոս նաեւ աւետարանիչ է :Մատթէոսի աւետարանի բովանդակութիւնը 4 աւետարաններուն մէջէն ամենէն երկարն է :

12) ԹՈՎՄԱՍ առաքեալ.կոչուած է (Երկուորեակ): Յարութենէն ետք,երբ Յիսուս երեւեցաւ առաքեալներուն Թովմաս ներկայ չէր:Երբ ան միացաւ անոնց եւ եղելութիւնը իմացաւ , ան չհաւատաց եւ ըսաւ՝«Մինչեւ որ գամերուն հետքերը չտեսնեմ անոր ձեռքերուն մէջ ու մատներս չդնեմ գամերուն տեղերը եւ ձեռքս չդպցնեմ անոր կողին՝ չեմ հաւատար», Յհ 00 ) :05):Սակայն ութը օր ետք Յիսուս երկրորդ անգամ երեւցաւ առաքեալներուն եւ յանդիմանեց զայն: Թովմաս առաքեալ քարոզած է Հնդկաստանի մէջ եւ հիմը դրած է Հայաստանեայց Առաքելական եկեղեցւոյ քոյր՝ Մալաբար եկեղեցւոյ:
                                                                                                    Համադրեց Վահան Մանճիկեան

Երգիծախառն այս գրութիւնը Սարին Հանէշեանի կողմէ լուրջ քննութեան առարկայ պէտք է դառնայ իւրաքանչիւրիս կողմէ : Կը գնահատենք Սարինի համարձակութիւնը եւ կատարած ճիշտ քննադատութիւնը: (Խմբ.)

22
Հայկական Ժամադրութիւն

«Հայկական Ժամադրութիւն» հասկացողութիւնը, թէեւ քիչ մը չափազանցուած, եղած է հայերուս ժամադրութիւն չյարգելու սովորութիւնը յատկանշող :
Գիտե՞նք ինչ է ժամանակին արժէքը:

-Գիտնալու համար արժէքը մէկ տարուան ՝ հարցուր ծնողքէն հեռու ապրող անձի մը:
-Գիտնալու համար արժէքը մէկ ամսուան ՝ հարցուր հոգատար մօր մը:
-Գիտնալու համար արժէքը մէկ շաբթուան ՝ հարցուր շաբաթաթերթի խմբագիրի մը:
-Գիտնալու համար արժէքը մէկ օրուան ՝ հարցուր ընտանիք ունեցող բանուորի մը:
-Գիտնալու համար արժէքը մէկ ժամուան ՝ հարցուր առաջնակարգ ուսանողի մը:
-Գիտնալու համար արժէքը մէկ վայրկեանին ՝ հարցուր սպասող անձի մը:
-Գիտնալու համար արժէքը մէկ երկվայրկեանին ՝ հարցուր արկածէ փրկուած անձի մը:

Ինչո՞ւ հայկական ձեռնարկները ընդհանրապէս ուշ կը սկսին: Ինչո՞ւ նշեալ ժամուն հանդիսասրահները տակաւին կիսով իսկ լեցուած չեն ըլլար : Պատճառը՝ որովհետեւ այդպէս վարժուած ու այդպէս վարժեցուցած ենք մենք զմեզ , զայն մշակոյթի վերածելով:
Իմաստ ունի՞ դարման որոնելը, արդիւնք կուտա՞յ փնտռտուքը : Այո , եթէ մենք զմեզ վարժեցնենք ` դարմանը գտած կ'ըլլանք : Վարժութիւնը ամենաբուժ դեղն է: Այնպէս ընենք , որ մարդիկ մեզ դադրին ճանչնալէ «Հայկական Ժամադրութեամբ» , այդ չըլլայ մեզ յատկանշողը :
                                                                                                                    Սարին Հանէշեան

Հայերէն ճիշդ գրենք ու խօսինք

«ԵԱ»,«ԵԱՅ»,«ԻԱ»,«ՈՅ» երկբարբառները
1-«Եա» երկբարբառը, նոր բառակազմութեան ատեն կը փոխուի Ե-ի,օրինակ.
Սենեակ=Սենեկապետ,Մեհեան=Մեհենագիր :
2-«Եայ» երկբարբառը, նոր բառակազմութեան ատեն կը փոխուի Է-ի,օրինակ.
Պաշտօնեայ=Պաշտօնէութիւն,Քրիստոնեայ=Քրիստոնէութիւն :
3-«Իա» երկբարբառը, նոր բառակազմութեան ատեն կը փոխուի Ե-ի,օրինակ.
Իտալիա=Իտալերէն,Անգլիա=Անգլերէն :
4-«Ոյ»երկբարբառը,նոր բառակազմութեան ատեն կը փոխուի ու-ի,օրինակ.
Լոյս=Լուսաւոր,Բոյս=Բուսական,Խարոյկ=Խարուկահանդէս:

23

                    1-Լուսապայծառ – 2- Հիւթ


24

Խաչբառ թիւ 001-ի լուծում
Հորիզոնական
1Նարեկ,Դսեղ:2Իմ,մատ:3Շպար,էակ:4Օղի:5Ուրբաթագիրք:6Ահ,պա,որ:7Անկելանոց:8 Նկուղ, սար:9 Նրա, տլոն:10Ցար,խաւ:
Ուղղահայեաց
1Նիշ,ուշանալ:2Ամպ,նկր:3Բակունց:4Եզր,ահեղ:5Օթ:6Մեղապարտ:7Դա,իգանալ:8Ստէ, ոսոխ :9Ամրոց,նա:10Ղեկ,քր:

Խաչբառ թիւ 00 2


Հորիզոնական
1-Հայաստանի Ա.հանրապետութեան 3րդ վարչապետին ազգանունը:2-Խաղաղութիւն խորհրդանշող թռչուն:3-պտուղի տեսակ,հաւազգի մը:4-Ծուռ,դրական պատասխան:5-հակ.գետին հարթելու գործիք,եղջերու:6-Իգական անուն,կողմերէն մին ,երաժշտական նոթա:7-2012-ին գրքի համաշխարհային մայրաքաղաք:8-Խառնակ 100 տարի,որմ:9—Ուտեստեղէն:10-Լեցուն,ամուսին,աւանակ:
Ուղղաhայեաց
1-Ոչ թարմ,ծնիլ:2-Լողացող:3-Հայ մեծ գրագէտ:4-Աղէկ,այբուբենի 06րդ տառին անունը:5-Հակ.կողմ,կողոպուտ:6-Հայ մեծ մանկագիր,հակ.ստաց.ածական:7-Արեւելահայերէնով ինք,ապրող:8-Դարձեալ,հակ.ցաւի ճիչ:9-Հայ դիցուհի,Հայոց 4րդ ամիսը:10-Կղպանք,երկար կոթով դդում(քրնէպ)՝ 1